تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث
بعد از فوت هر شخص، اولین اقدام، پرداخت قرض، بدهی و دیون آن مرحوم است. بعد از پرداخت تمام این موارد، مابقی اموال متعلق به ورثه‌ها می‌شود که طبق قوانین جمهوری اسلامی، بین آن‌ها تقسیم خواهد شد. در این بین اگر یکی از وراث بر سر اختلاف خانوادگی و یا هرگونه مشکلی، به دادگاه مراجعه کند، می‌تواند درخواست تقسیم اموال کند.
به اموال و دارایی مربوط به متوفی که از وی به جا مانده است، ترکه می‌گویند. این اموال تنها متعلق به یک نفر نیست و تمام مالکان از آن سهم می‌برند و شریک هستند. ترکه، شامل تمامی اموال می‌شود. چه اموال منقول مانند اثاثیه منزل، ماشین و…. و چه اموال غیرمنقول نظیر زمین. همچنین باید توجه داشت که به طور کلی، ترکه شامل دارایی‌های مثبت و دارایی‌های منفی نیز است. مواردی مانند حقوق و یا بدهی
حق و حقوق مالکیت شامل حق خیار، حق رد و اجازه عقد فضولی وقتی که مالک قبل از رد و اجازه از دنیا برود، همچنین حق رهن رهن‌دهنده بر مال رهن‌شده یا همان عین مرهونه می‌باشد. طبق ماده ۳۰۰ قانون امور حسبی، درصورتیکه ورثه‌ها تعداد زیادی داشته باشند، هر کدام از آن‌ها به تنهایی می‌تواند به دادگاه رفته و درخواست مطالبه سهم الارث خودش از دیگر وراث را بدهد.
تقسیم ارث بر اساس قانون اسلامی
در ماده ۵۸۹ قانون مدنی نیز آمده است که شریک می‌تواند به تنهایی هروقت که بخواهد، دادخواست تقسیم مالی که مشترک دارد را بدهد، مگر در مواقعی که تقسیم آن قانوناً ممنوع باشد و یا شرکا به وجه ملزمی مستلزم بر تقسیم نکردن شده باشند. اگر در بین ورثه‌ها شخصی بزرگتر، وصی و قیّم شخص دیگری که غائب است و یا منع حقوق است (محجور) باشد، می‌تواند به عنوان ولی درخواست تقسیم ارث بدهد.
باید این نکته را نیز اضافه کنیم که جنین نیز جزء افراد غائب به حساب می‌آید. درخواست تقسیم ارث در طی زنده بودن ورثه‌ها و یا حتی وارث آن‌ها نیز امکان‌پذیر است. طبق ماده ۳۰۴ قانون امور حسبی، درخواست تقسیم ترکه و اموال باید کتبی بوده و شامل موارد ذیل می‌شود:
- مشخصات کامل درخواست دهنده و همچنین مشخصات متوفی
- وراث و اشخاص محق بر اموال و سهم هر یک
با توجه به ماده ۳۰۴ قانون امور حسبی هرگاه درخواست تقسیم ترکه، متضمن نام تمام ورثه و اشخاص محق دیگر نباشد، دادگاه قرار رد درخواست تقسیم ترکه را صادر می‌کند. اگر تمام وراث و اشخاص دیگر که در اموال سهم دارند، به سن قانونی رسیده و بالغ باشند، ترکه با رضایت خودشان تقسیم خواهد شد و اگر در بین آن‌ها شخص غائب و محجور باشد، این تقسیم توسط نمایندگان موردتایید خودشان، صورت خواهد گرفت.
تقسیم ترکه به مساوات بین ورثه
همانطور که کسب و کار مشتریان ما بیشتر و پیچیده تر می شود، این نیاز به درک مفیدی از محیط کسب و کار جهانی دارد.
اگر اختلافی بین وراث وجود داشته باشد، ترکه باید توسط یک کارشناس ارزیابی شده و پس از آن تقسیم صورت بگیرد، گفتنی است که کارشناسی کردن اموال شخص مرحوم، بر اساس قیمت و بهای به روز تمام اموال است. در بعضی موارد، اموال به طوری‌ست که برای تقسیم، چاره‌ای جز زیان رسیدن وجود ندارد. قانون در این موارد می‌گوید آن را در مطالبه سهم الارث بعضی از وراث قرار دهید و برابر با ارزش آن از دیگر اموال به سهم دیگران اضافه کنید. همچنین اگر تعدیل محتاج به ضمیمه پول به اموال باشد، به ضمیمه آن تعدیل خواهد شد.
طبق قانون ۳۱۷ امور حسبی؛ درصورتیکه ترکه شامل اموال منقول و یا غیر منقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد، ممکن است پول حاصل از فروش آن اموال، تقسیم شود. اگر بعد از تقسیم ترکه مشخص شود این تقسیم، ناعادلانه و نامساوی بوده، به شرط اثباتش بر دادگاه و قانون، تقسیم باطل اعلام خواهد شد. همچنین اگر کارشناس ارزیابی اموال نیز اشتباهی در کارشناسی کردن خود انجام داده باشد و سهم برخی بیشتر یا کمتر شده باشد، باز هم تقسیم باطل است و این امر باید مجدداً با نظارت مستقیم دادگاه و کارشناس دادگستری انجام شود.
از دیگر نکات تقسیم سهم‌الارث و ترکه می‌توان به معیوب بودن مال، پس از تقسیم اشاره کرد. در این صورت نیز فرد ورثه، می‌تواند با اثبات عیب و اینکه در زمان تقسیم از این عیب بی‌خبر بوده، تقسیم را برهم بزند و تقاضای باطل بودن آن تقسیم را بدهد.
درخصوص واگذاری مال از فرد به شخص ثالث، قانون مدنی در ماده ۵۸۳ ذکر می‌کند: هر یک از شرکا می‌تواند بدون رضایت شرکا دیگر سهم خودش را جزئی یا کلی به شخص ثالث واگذار کند، این انتقال صحیح می‌باشد. زیرا امکان انتقال سهم شریک بدون اجازه دیگران، مستلزم تصرف در مال دیگران نیست، اما اگر این انتقال درنهایت سبب تصرف اموال شود، شریک واگذار‌کننده ضامن و مسئول است.
عدالت، اصلی‌ترین نکته در تقسیم اموال
مدارکی که برای تقسیم اموال و ترکه نیاز است شامل موارد زیر می‌شود:
- دادخواست تقسیم اموال
- گواهی انحصار وراثت
- برگه صورت اموال (درصورت عدم تحریر توسط دادگاه)
ذکر این نکته لازم است که درخواست تقسیم ارث و اموال و مطالبه سهم الارث، در محاکم قضائی و دادگاه ما معمولاً قبل از تحریر قبول نمی‌شود؛ بنابراین اگر شخصی برای دست‌یابی به سهم ارث خود، تصمیم به مراجعه به مراجع قضایی دارد، بهتر است قبل از درخواست و تنظیم تقسیم اموال، ابتدا درخواست تحریر بدهد.