تفاوت و شباهت دعوای خلع ید و تصرف عدوانی

مقدمه

لازم است به اطلاعتان برسانیم که در مسائل حقوقی ایران، یکی از موضوعات مهم دعاوی سه­گانه می­باشد. دعاوی سه گانه خود شامل سه بخش است که تصرف عدوانی یکی از این بخش­های سه­گانه را تشکیل داده است. دعوای عدوانی و دعوی خلع ید یکی از دعاوی حقوقی و کیفری می­باشند؛ که در دعاوی کیفری مانند خلع ید باید با مراجعه به دادگاه و طرح دعوا ثبت مالکیت را انجام داد؛ اما در دعاوی حقوقی از نوع عدوانی نیازی به ثبت مالکیت نیست. بین دو دعوی مذکور شباهت‌های زیادی وجود دارد که گاهی بسیاری از افراد بی تجربه و با تجربه در تفکیک این دو مسئله دچار اشتباه خواهند شد. بنابراین عدم توجه به این تفاوت‎ها و ارائه دادخواست اشتباه، نتیجه یک دعوی دادرسی را  بی‌ثمر خواهد کرد. در ادامه مطلب قصد داریم به بیان تفاوت­ها و شباهت­های این دو دعوی بپردازیم؛ با ما همراه باشید.

بررسی دعوای تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

یکی از دعاوی حقوقی مربوط به مالکیت و املاک که ممکن است در بعضی مواقع به صورت کیفری نیز مورد بررسی قرار بگیرد دعوای تصرف عدوانی می­باشد که به معنای غصب و گرفتن ملک از صاحب آن به صورت زور و اجبار و بدون رضایت صاحب آن است؛ درواقع نوعی تصرف مال غیرمنقول و خارج شدن مال از استیلا بدون رضایت مالک می­باشد. همانطور که پیش­تر به آن اشاره کردیم، این نوع دعوی به دو صورت حقوقی و کیفری مورد بررسی قرار می­گیرد. در این نوع دعوی حقوقی، نیازی به ارائه اسناد و ثبت مالکیت نیست؛ اما در نوع کیفری، تصرف مال غیرمنقول، متعلق به شخص دیگر با اطلاع داشتن از اینکه ملک متعلق به شخص دیگری می­باشد صورت گرفته است. این مسئله به لحاظ قانونی جرم بوده و در صورت اثبات جرم، یک ماه تا یک سال حبس، برای شخص خاطی در نظر گرفته شده است. در واقع مطابق با قانون مجازات اسلامی، دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حالت سابق کند، که انجام دادن این امور در مواردی، مستلزم قلع و قمع بنا و خلع ید از متصرف است.

 

بررسی دعوای خلع ید

یکی از دعاوی مربوط به مالکیت، دعوی خلع ید است که دارای سه رکن اساسی مالکیت خواهان، تصرف خوانده و اثبات غیرقانونی و غیرمجاز بودن تصرف می­باشد. هنگامی که مالک یک ملک غیرمملوک، با اقامه بر طرفیت متصرف غیرقانونی مال خود، خواهان پایان روند غیرقانونی تصرف و تحویل گرفتن آن از فرد متجاوز شود؛ دعوای خلع ید شکل می­گیرد. نکته قابل توجه­ای که بسیاری از افراد درآن دچار اشتباه می­شوند این است که این نوع دعوا در رابطه با اموال غیرمنقول صدق می­کند و در رابطه با اموال منقول، دعوای استرداد یا تحویل، مطرح خواهد شد.

 

 

همانطور که کسب و کار مشتریان ما بیشتر و پیچیده تر می شود، این نیاز به درک مفیدی از محیط کسب و کار جهانی دارد.

شباهت­های دعوای خلع ید و دعوای عدوانی

• در هر دو دعوی تقاضای خلع ید از تصرف نامشروع، به جهت تحقق هر دو دعوی استیلا و تصرف یافتن بر ملک دیگری امری ضروری محسوب می­شود.
• شباهت از لحاظ مرجع رسیدگی کننده قضایی، سلاحیت مرجع قضایی ذاتی و مرجع قضایی محلی( محل وقوع ملک موضوع دعوی)
• شباهت درخواست رفع تصرف و عدوانی بودن هر دو تصرف

تفاوت دعوای خلع ید و دعوای عدوانی

• دعوی عدوانی هر دو جنبه حقوقی و کیفری را شامل می­شود اما دعوی خلع ید صرفا جنبه حقوقی دارد.
• در تصرف از نوع عدوانی مالکیت خواهان مهم نیست و هدف از اتکا به اسناد و دلایل مالکیت صرفا برای حمایت از متصرف است.
• دعوی عدوانی مربوط به اموال غیرمنقول و خلع ید مربوط به اموال منقول است.
• در دعوی از نوع خلع ید قبل از اجرای حکم حتما باید حکم قطعی صادر شود اما دعوی از نوع عدوانی قبل از قطعیت حکم نیز قابل اجرا می­باشد.
• دعوای عدوانی را خارج از نوبت رسیدگی و خلع ید را نمی­توان خارج از نوبت رسیدگی کرد.
• هزینه دادرسی خلع ید براساس قیمت ملک تعیین خواهد شد؛ اما دادرسی دعوی عدوانی غیرمالی خواهد بود.
• در دعوی از نوع خلع ید اثبات مالکیت امری مهم و در دعوی عدوانی نیازمند اثبات مالکیت نیست.
• برای تحقق عدوانی تصرف راضی نبودن متصرف سابق نسبت به تصرفات بعدی کافی است،اما در خلع ید رضایت مالک و نحوه استیلا غاصب بر ملک تاثیری در دعوی ندارد.

جمع بندی و سخن آخر

همانطور که ذکر شد بین دو دعوی خلع ید و عدوانی شباهت‌های زیادی وجود دارد ‎که گاهی افراد با تجربه نیز در تمایز قرار دادن آن دچار اشتباهاتی خواهند شد. با این وجود، تفاوت­های اساسی فراوانی ازجمله  امر اثبات مالکیت و هزینه دادرسی، بین این دو دعوی وجود دارد که گاهی با ناآگاهی از این تفاوت‎ها و ارائه دادخواست اشتباه، کل یک دعوی بعد از سپری شدن روند دادرسی، بی‌نتیجه خواهد ماند .بنابراین با در نظر گرفتن تفاوت­ها و شباهت­های این دو دعوی نسبت به صورت گرفتن این مهم اقدام فرمایید.