بررسی نحوه محاسبه سهم الارث هر فرد

بررسی نحوه محاسبه سهم الارث هر فرد در زمان فوت شخص ثالث از موضوعات مهم حقوقی و سهم الارث محسوب می‌شود. ما در این مقاله سعی داریم به این موضوع بپردازیم.

نحوه محاسبه سهم الارث هر فرد

یکی از مباحث مهم در قانون مدنی، احکام و مقررات حاکم بر ارث است که جامعه امروز ما با این مسئله بسیار مواجه است.

ارث اموالی است که بعد از فوت مورث به وراث یا بازماندگان وی تعلق می­یابد. امروزه اغلب پرونده های دادگستری در رابطه با موضوع ارث است و داشتن اطلاعات کافی در این زمینه به افراد کمک فراوانی می­کند. ورثه افراد دور و نزدیک متوفی به شمار می­روند که مطابق قانون در دسته بندی های مختلفی قرار می­گیرند و هرکدام سهم الارث مشخصی دارند. ترکه شباهت زیادی به مفهوم ارث دارد و به کلیه اموال و دارایی متوفی که بعد از پرداخت دیون به وراث و بازماندگان وی تعلق می­گیرد، گفته می­شود.

مادۀ ۸۶۸:

ماده ۸۶۸ قانون مدنی بیان می­دارد: مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی­شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته است. طبق این ماده تقسیم ارث باید بعد از پرداخت دیون و مطالبات شخصی متوفی انجام شود. به عبارت بهتر تا زمانی که دیون متوفی پرداخت نشود، امکان تقسیم ارث میان وراث وجود ندارد.

در تقسیم ارث مهم ترین موضوع اخذ گواهی انحصار وراثت است که وراث در اسرع وقت باید نسبت به اخذ این گواهی اقدام کنند. وصول مطالبات و بدهی های مورث و گرفتن گواهی انحصار وراثت از جمله نکات مهمی است که وراث باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند. قبل از آنکه به محاسبه سهم الارث هر فرد بپردازیم، توضیحاتی در خصوص طبقات ارث خواهیم داد.

 

طبقات ارث

در طبقات ارث، هر طبقه مانع از ارث­ بری طبقه دیگر می‌­شود.

هدف از طبقات ارث در قانون این است که معلوم شود ارث به چه کسانی تعلق می­گیرد و محاسبه سهم الارث به درستی انجام گیرد. طبقات بالاتر رابطه نزدیکی با متوفی دارند و طبقات پایین­تر از متوفی دورتر هستند. در تقسیم ارث ابتدا سهم زوج و زوجه داده می­شود، سپس میزان سهم الارث وراث نسبی نیز تعیین می­شود. پس اگر شخص متوفی دارای همسر باشد، در وهله اول باید سهم الارث وی داده شود. طبق ماده ۸۶۲ قانون مدنی طبقات ارث را این­گونه تقسیم بندی کرده است:

طبقۀ اول وراث:

طبقه اول وراث نسبی شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد است. طبقه اول افرادی هستند که از طریق ولادت با مورث رابطه خویشاوندی دارند. طبقه اول به سه درجه تقسیم بندی می­شود:

۱) درجه اول: پدر و مادر و اولاد   ۲) درجه دوم: اولاد اولاد یا همان نوه های متوفی ۳) اولاد اولاد اولاد( نبیره ها)

طبقه دوم وراث نسبی شامل اجداد و برادر و خواهر و فرزندان آن­ها است. طبقه دوم شامل دو درجه می­باشد که عبارتند از:

درجه اول : اجداد (مادر بزرگ و پدر بزرگ) و برادر و خواهر
درجه دوم : فرزندان خواهر و برادر و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ‌ ها و مادر بزرگ ها

طبقه سوم وراث نسبی:

شامل عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن­ها است که این طبقه به دو درجه تقسیم بندی می­شود:

۱) عمو و عمه و خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد آن­ها ( درجه دوم)
۲) عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن­ها (درجه دوم)

محاسبه سهم الارث در هر طبقه متفاوت است و هرکدام به میزان تعیین شده ارث خواهند برد. در ادامه به حالت­های مختلف سهم الارث و نحوه ارث بری می­پردازیم تا آگاهی شما نسبت به این موضوعات افزایش پیدا کند.

• اگر متوفی تنها یک فرزند آن هم دختر داشته باشد، دختر به همراه پدر و مادر نصف اموال متوفی را به ارث می­برند و بقیه ترکه بین پدر و مادر مورث تقسیم می­شود. چنانچه متوفی حداقل دو دختر داشته باشد، دختران به اندازه یک ششم ارث می­برند و مابقی ترکه به اندازه میزان سهم الارث هریک تقسیم می­شود.
•  اگر اولاد متوفی تنها پسر باشد، سهم الارث پدر و مادر مورث به اندازه یک سوم است و مابقی ترکه بین فرزندان پسر تقسیم می­شود.
• اگر اولاد متوفی دختر و پسر باشد، در این صورت پدر و مادر مورث به اندازه یک سوم ارث می­برند و بقیه ترکه بین فرزندان دختر و پسر تقسیم می­شود. طبیعتا طبق قانون سهم الارث پسر دو برابر دختر است. درصورتی که پدر بزرگ و مادر بزرگ تنها بازماندگان متوفی باشند، تمام ترکه را به ارث می­برند.
•  اگر بازماندگان متوفی تنها مادر و نوه وی باشند، هیچ سهم الارثی به نوه نمی­رسد اما تمام ترکه به مادر خواهد رسید.

 

نحوه محاسبه ارث

باوجود طبقه اول، طبقه دوم و باوجود درجه اول درجه دوم ارث نمی‌برند. این اصل اهمیت بالایی در تقسیم ارث دارد و طبقات ارث طبق همین اصل دسته بندی می­شود. تا زمانی که افراد طبقه اول زنده هستند، سهم الارث به طبقه دوم نمی­رسد و این روند به همین ترتیب ادامه پیدا می­کند. محاسبه سهم الارث پیچیدگی های خاص خود را دارد و طبق قواعد مشخصی انجام می­شود. نحوه محاسبه ارث طبق موارد زیر صورت می­گیرد:

۱) سهم الارث زوجه: اگر متوفی صاحب فرزند باشد، به اندازه ۸/۱ و اگر فرزندی نداشته باشد، ۴/۱ است.

۲) سهم الارث زوج: اگر متوفی فرزند داشته باشد، ۴/۱ و اگر متوفی فرزند نداشته باشد، ۲/۱ است.

۳) سهم الارث مادر: چنانچه متوفی فرزند و خواهر و برادر داشته باشد، ۶/۱ و اگر متوفی فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد، ۳/۱ است.

۴) سهم الارث پدر: اگر متوفی فرزند داشته باشد، پدر به اندازه ۶/۱ ارث می­برد.

۵) سهم الارث دختر: درصورتی که متوفی فقط فرزند دختر داشته باشد، به اندازه ۲/۱ واحد و۳ /۲ متعدد ارث می­برد.

۶) سهم الارث خواهر: مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر یا درصورتی که برادر یا اجداد پدر نباشند، به اندازه نصف واحد و ۳/۲ متعدد ارث خواهد برد.

۷) سهم الارث برادر و خواهر: مشترک از مادر درصورتی که متوفی اجداد مادری نداشته باشد، به اندازه ۶/۱ واحد و ۳/۱ متعدد ارث می­برد.

در اغلب مواقع سهم الارث به طبقه اول خویشاوندان نسبی می­رسد.